1.Sınıf Zümresi
Bir eğitimci olarak Piaget’ten Freud ve Erikson’dan gelişim psikolojisi dersinden çıkardığım çok önemli tespitlerim oldu. Bu kazanımlarımı daha anlaşılabilir bir dilde aktarmaya çalışacağım. Umarım bu özet bilgiler azda olsa işimize yarar.
İşlem öncesi dönemden başlayarak bu konuda edindiğim bilgileri bu konuda elde ettiğim tespitlerimi aktarmak istiyorum. Öncelikle her anne adayının çocuk bakıcılarının kreşte çalışanların ve de tüm eğitimle ilgili olanların mutlaka bu bilgilerden nasıl daha fazla faydalanacağını irdemesi gerekmektedir. Bunlara çocuklar için kitap yazanları, çizgi film yapımcılarını da katmak istiyorum. Gerçekten gelişim psikolojisini okuyup inceledikten sonra toplumdaki yanlış davranışların, bireyin yaptığı hataların sebebinin neler ola bileceğini insan daha iyi anlayabiliyor.
Piaget’in işlem öncesi dönemden bana kazandırdıklarını aktarayım. Piaget’e göre çocuk hayatta kalmak ve var olan ortama uyum sağlamak için çocuk zihni örgütleme ve uyum kurma üzerine şekillenmiştir. Yeni bir bilgi yeni bir olay ve ortama alışmak için zihnindeki bilgiler şemalar oluşturarak veya mevcut olan şemaların içine bu bilgileri katarak öğrenmeyi gerçekleştiriyor.( Tıpkı bilgisayarda yeni bir dosya açmak gibi.)
Öyleyse çocuğun bu şemalarında olumsuz durum ve bilgilerin bulunmaması gerekmektedir. Örneğin: Çocuk büyüklerinden bu anne- babada olabilir bir şiddete maruz kalırsa veya böyle bir şiddete tanıklık ederse bu bilgi hafızadaki şemaya dâhil edilecektir. Veya şiddetle ilgili yeni bir şeme oluşturacaktır. Bu durumda da korku sinmişlik veya saldırganlık duyguları gelişecektir. Bu nedenle nasıl olsa çocuktur anlamaz! Etkilenmez! Unutur düşüncesiyle bu durumları önemsememek son derece yanlış olur.
Diğer önemli bir konu çocuğun iki-dört yaşlarında hızlı bir şekilde dil öğrenmesi. Her geçilip yaşanması gereken gelişim evresinin önemi vardır. Fakat bazı dönemler vardır ki, o dönem geçtikten sonra onu tekrar yerine koymak zordur. Eğer çocuk için kelime öğrenme iki-dört yaşlarında çok çabuk ve hızlı oluyorsa bu dönemin çok iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Aile içinde çocukla ilgilenen kim varsa bakıcılar dâhil. Çocukla ilişkilerinde dili kullanırken olabildiğince geniş bir kelime yelpazesine sahip olmalılar. Kelimeleri doğru telaffuz etmeliler. Çocuğun sorularına geçiştiren, yuvarlayıcı, susturucu cevaplar asla vermemeliler. Bu dönemde çocuk bin sözcükte öğrenebilir, otuz bin sözcükte. Çok sözcük öğrenen çocuğun, anlama ve anlatımı iyi olacaktır. Kendisini doğru ifade edebilecektir. Dil gelişimi kısır olan, bu dönemde yeteri sayıda kelime öğrenemeyen çocuklarsa kendini ifade etmede zorlanacaktır. Haklı olduğu konuda bile ya susacak ya baş eğecek, ya da saldırganlaşacaktır. Çocukları geri veya ilerde diye tanımlımızda galiba birazda bu dönemle alakalı.
Piaget’in işlem öncesi dönemde gelişen zihinsel gelişim şemalarına oyunların katkısı büyüktür. Buradan edindiğim izlenim benim için son derecede önemlidir. Çünkü çocuk bu sayede ruhsal yetiler, hafıza, mantık yürütme dil becerileri kazanma, hayal gücü, yaratıcıktık kendi düşüncelerini irdeleme başkasının perspektifinden baka bilmenin temellerini böyle atarlar.
Bununla ilgili iki önemli hususu belirtmek istiyorum. Birincisi çocuğa canlandırma ve taklidi yapabilecek ortamın hazırlanmasıdır. Çocuklar dört duvar arasına aşırı korumacılıktan dolayı hapsedilmemelidir. İkinci önemli konu masallar.
Ben masallar konusunu çocuk gelişimi içersinde çok önemsiyorum. Çünkü. Masalsız büyütülen çocuklar hayal kurmaktan yoksundurlar. Masal çocuklara ufkun ötesini görmesini sağlar. Masalarla büyüyen çocuk olaylara farklı boyuttan bakarlar. Masallarla büyüyen çocuklar duygudaşlık kurabilirler. Masallarla büyüyen çocuklar iyi, kötü, haklı, haksız, ezen ezilen kavramlarını masallar yoluyla öğrenirler. Masallarla büyümüş çocuklar vicdan merhamet adalet gibi evrensel duyguları gelişmiş bireyler olurlar.
Mademki çocuklar belli dönem hayal ötesi masal dinlemek, çizgi film izlemek gibi etkinlikleri çok seviyorlar o halde çocuklara öğretilmek istenen konular ve bilgiler bu yolla mesaj verilerek daha kolay öğretilebilir. Ancak burada çocuklar için kitap yazanların film hazırlayanların çok iyi yetişmiş olmaları, mesajlarını doğru vermeleri gerekir. Çocukların hafızalarını gereksiz ve yanlış içeriklerle doldurmamaları gerekmektedir.
Somut işlemler dönemiyle ilgili Piaget’in bu dönemle ilgili bölümlerini öğrenince, insan eğitimde yapılan yanlışların farkına daha kolay varıyor. Piaget’e göre çocuk bu dönemde bilgiyi öğretenden direk almıyor. O yeni bilgileri kendisi yapılandırıyor. Yani sadece sözel olarak ezbere dayalı bilgi aktarmak beyhude çabadan ibaret oluyor. Peki, bu sorun nasıl aşılmalı? Mesela çocuğa matematik nasıl öğretilip sevdirilmeliydi? Diğer bütün ders konuları çocuğa kalıcı olarak aktarılabilinirdi. Sorgulanmadan görüp izlemeden dokunup incelemeden bir bilgi bu dönemde öğretilemiyorsa sorun nasıl çözülmeliydi. İşte Piaget’in öğretileri buna ışık tutmaktaydı. Şu anki eğitim sistemimize baktığımızda. Kendi çocukluk yıllarımızı düşündüğümüzde bunu daha iyi anlıyor insan. Sorunun kaynağının öğrencilerde olmadığını, sorunun ezberci, yalnızca işitme organına hitap eden eğitimden kaynaklandığı apaçık fark ediliyordu. Örneğin erozyonu saatlerce çocuğa anlatmak yerine bir kutuya toprak koyup getirsek, fön makinesini çalıştırıp toprağın rüzgârla sürüklenmesine örnek olarak göstermek daha kalıcı bir bilgiyi sağlardı. Yâda aynı deneye çimli toprakla da yaparak toprağın yerinde kaldığını göstererek amaca ulaşılabilinirdi. Aynı deney su ile tekrarlana bilinirdi.
Tüm eğitimcilerin hiç olmazsa orta düzeyde bir resim becerisine sahip olması da eğitim öğretimde çok faydalar sağlardı. Bunu bir matematik işlemini anlatıp çözerken kullanmanın faydasını şekil çizerek gösterecek olursak konu daha iyi anlaşılacaktır.
Ör. Ali, Murat’tan, Murat da Hasan’dan uzun olduğuna göre Ali mi yoksa Hasan mı uzun? Sorusunu cevabını isteyen bir eğitimci, bunu şekil veya resimle açıklasaydı, öğrencinin konuyu daha kolay anlayıp öğreneceğini görecekti.
Somut işlemler öğrencileri yalnızca şimdi burada gözünün önünde olanı öğrenmeye yatkındırlar. Piaget’in bu görüşüne göre bu dönem çocuğu salt katı küçük birer bilim adamıdırlar. Onlara görmediklerini izlemediklerini dokunmadıklarını öğretmeye kalkmak çok zordur. Bu sebepledir ki bu dönemin öğretmenleri, canlıları saatlerce anlatmak yerine doğaya çıkıp bir taşın altını kaldırıp yaşayan canlıları gösterseydi, kavrama daha kolay olurdu. Veya bir hayvanat bahçesini gezdirmesi bir koruluğa götürmesi dersi, orada işlemesi daha kalıcı bilgi edinmelerini sağlardı diye düşünmekteyim.
Bu dönem çocuklarının görünmeyeni ögrenmesi güçse bizde mikrobu anlatmak istiyorsak o zaman anlatarak konuyu kavratamayız. Bunun yerine elimize tebeşir tozu sürerek bu tozu mikroplara benzetirdik. Tokalaşırken nasıl diğer kişiye tebeşir tozunun geçtiğini göstererek daha doğru bir öğretme yolu izleyebilirdik.
Âma (kör) birinin çektiği zorlukları öğrenciye saatlerce anlatmak yerine ona gözleri kapalı beş dakika bir şeyler yaptırmak, o öğrencide daha kalıcı öğrenmeyi vede empati yapabilmeyi sağlayacaktır.
Başka bir örnekle konuyu açıklamak gerekirse mesela bir orman yangınının ne kadar büyük bir felaket olduğunu anlatmaktansa, orada yaşayıp uçamayan yuvadaki bir kuşun yerine kendilerini koymalarını isteyerek empati yaptırmak daha etkili olacaktır. Böylece orman yangınlarıyla sadece ağaçların değil orada yaşayan tüm canlıların yok olduğunu göstererek daha kalıcı bir bilgiye ve öğrenmeye ulaşılacaktır.
Bu dönem öğretmenleri konuları daha çok deneysel ve yaparak yaşayarak işlemeliler. Bunun için de yeni örneklemeler bulmak zorundalar diye düşünmekteyim. Bu eğitimciler sözel anlatımdan ziyade bol materyallerle destekli resim, slâyt, film deneylerle dersleri yaparak yaşayarak işlemelidirler. Çocuğa ezber yerine, meraklandırıcı araştırıcı sorgulayıcı, bir ortamın hazırlanması çok daha faydalı olacaktır.
